สรุปและอภิปราย
จากการศึกษาหลักสูตรสถานศึกษาของโรงเรียนสามบ่อวิทยา ปรากฏว่าโรงเรียนสามบ่อวิทยามีกระบวนการใช้หลักสูตรที่สอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 กล่าวคือ โรงเรียนสามบ่อวิทยา ได้มุ่งพัฒนาให้ผู้เรียนเป็นคนดี มีปัญญามีความสุข มีศักยภาพในการศึกษาต่อ และประกอบอาชีพ ซึ่งสอดคล้องกับจุดหมายของหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 นอกจากมีจุดหมายที่สอดคล้องกันแล้วทางโรงเรียนยังใช้คุณลักษณะพึงประสงค์และสมรรถนะสำคัญของผู้เรียนโดยยึดหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ในการใช้โดยไม่มีการเพิ่มเติมใดๆ นอกจากนี้แล้วทางโรงเรียนสามบ่อวิทยา ยังมีกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนและมีการเพิ่มรายวิชาเรียนที่นอกเหนือจากรายวิชาพื้นฐาน 8 วิชา เพื่อเป็นการส่งเสริมความรู้ให้กับนักเรียนในรายทักษะที่นักเรียนยังอ่อนอยู่
กระบวนการจัดทำหลักสูตรสถานศึกษาของโรงเรียนสามบ่อวิทยามีลักษณะสอดคล้องกับที่ได้เรียนมา
การจัดทำหลักสูตรสถานศึกษา โดยทั่วไปสรุปได้ดังนี้
เป็นกระบวนการที่ต้องอาศัยการมีส่วนร่วมของฝ่ายต่างๆ
-ฝ่ายบริหาร –ฝ่ายครูผู้สอน-ผู้ปกครอง-ชุมชน
มีการดำเนินการ 2ส่วน คือ
การดำเนินการระดับสถานศึกษา:ได้แก่ คณะกรรมการสถานศึกษา
คณะกรรมการบริหารหลักสูตรและงานวิชาการ เพื่อพิจารณาจัดทำหลักสูตรสถานศึกษา รวมทั้งแนวปฏิบัติต่างๆ
การดำเนินการระดับชั้นเรียน : โดยครูผู้สอน ในการออกแบบหน่วยการเรียนรู้และจัดการเรียนการสอน เพื่อให้สอดคล้องเหมาะสมกับผู้เรียนแต่ละกลุ่ม ซึ่งอาจมีความแตกต่างกัน
ขั้นตอนการจัดทำหลักสูตรสถานศึกษา
1.แต่งตั้งคณะกรรมการ/คณะทำงาน : คณะกรรมการบริหารหลักสูตรและงานวิชาการของสถานศึกษา ประกอบด้วย ผู้บริหารสถานศึกษาและครูผู้สอน
2.วิเคราะห์ข้อมูลจากแหล่งต่างๆ : มีแหล่งข้อมูลสำคัญมากมายที่เป็นประโยชน์ต่อการจัดทำหลักสูตรสถานศึกษา อาทิ หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 กรอบหลักสูตรระดับท้องถิ่น ข้อมูลจากการวิเคราะห์ สภาพ ปัญหา จุดเน้น ความต้องการขอชุมชนและของสถานศึกษาแต่ละแห่ง ตลอดจนความต้องการของผู้เรียน
3.จัดทำหลักสูตรสถานศึกษา : พิจารณาจัดทำหลักสูตรสถานศึกษาซึ่งมีองค์ประกอบสำคัญได้แก่
-วิสัยทัศน์
-สมรรถนะสำคัญของผู้เรียน
-คุณลักษณะอันพึงประสงค์
-โครงสร้างหลักสูตรสถานศึกษา (เวลาเรียน รายวิชาพื้นฐาน/เพิ่มเติม กิจกรรมพัฒนาผู้เรียน)
-คำอธิบายรายวิชา
-เกณฑ์การจบหลักสูตร
-เอกสารระเบียบการวักผลประเมินผล
4. คณะกรรมการสถานศึกษาพิจารณาให้เห็นความชอบ
-นำเสนอร่างเอกสารหลักสูตรสถานศึกษา และระเบียบการวัด ต่อคณะกรรมการสถานศึกษาเพื่อพิจารณาให้เห็นนความชอบ
-นำข้อเสนอแนะพิจารณาปรับปรุงหลักสูตรสถานศึกษาให้มีความเหมาะสม ชัดเจนยิ่งขึ้น
-อนุมัติการใช้หลักสูตรจากคณะกรรมการสถานศึกษา
-จัดทำเป็นประกาศหรือคำสั่งเรื่องให้ใช้หลักสูตรสถานศึกษา โดยผู้บริหารสถานศึกษาและประธานกรรมการสถานศึกษาเป็นผู้ลงนาม
5. ใช้หลักสูตรสถานศึกษา
ครูผู้สอนนำหลักสูตรสถานศึกษาไปกำหนดโครงสร้างรายวิชาและออกแบบหน่วยการเรียนรู้เพื่อพัฒนาผู้เรียนให้มีคุณภาพตามเป้าหมาย
6. วิจัยและติดตามผลการใช้หลักสูตร
ดำเนินการอย่างต่อเนื่องเป็นระยะๆ เพื่อนำผลจากการติดตามมาใช้เป็นข้อมูลหลักสูตรให้มีคุณภาพ และมีความเหมาะสมยิ่งขึ้น
จากการไปศึกษาหลักสูตรสถานศึกษาของโรงเรียนสามบ่อวิทยาจะเห็นได้ว่ามีความสอดคล้องกับการจัดทำหลักสูตรสถานศึกษาที่ได้อธิบายไว้ข้างต้น
กระบวนการพัฒนาหลักสูตร
โดยทั่วไปแล้วกระบวนการพัฒนาหลักสูตรจะมีขั้นตอนต่อไปนี้คือ
1.ศึกษาข้อมูลพื้นฐาน
2.การร่างหลักสูตร
-กำหนดจุดมุ่งหมาย
-กำหนดเนื้อหาสาระ
-กำหนดประสบการณ์การเรียนรู้
-การกำหนดวิธีการวัดและประเมินผล
3.การตรวจสอบคุณภาพหลักสูตร
4.การทดลองใช้หลักสูตร
5.ประเมินหลักสูตร
จากกระบวนการพัฒนาหลักสูตรดังกล่าวจะมีความสอดคล้องกับกระบวนการพัฒนาหลักสูตรของโรงเรียนสามบ่อวิทยา ซึ่งโรงเรียนสามบ่อวิทยามีกระบวนการพัฒนาหลักสูตรโดยวิธีการสำรวจข้อมูลพื้นฐานของนักเรียนชุมชนว่ามีความต้องการพัฒนาในด้านใด อย่างเช่นเอาอาชีพของคนในชุมชนมาสอดคล้องรายวิชาเพิ่มเติม ปัญหาที่พบในตัวนักเรียนมีอะไรบ้าง บริบทของชุมชน ข้อมูลหลักสูตรเดิม สิ่งที่สำคัญที่สุดคือหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ซึ่งจำเป็นอย่างยิ่งที่เราต้องศึกษาข้อมูลพื้นฐานต่างๆ ให้เข้าใจอย่างถ่องแท้ เพื่อให้หลักส๖รสถานศึกษาที่จัดทำขึ้นมีประสิทธิภาพ เมื่อศึกษาข้อมูลพื้นฐานในด้านต่าง ๆ แล้ว ก็จะมีการร่างหลักสูตรโดยการกำหนดจุดมุ่งหมาย กำหนดเนื้อหาสาระ กำหนดประสบการณ์การเรียนรู้ การกำหนดวิธีการวัดและประเมินผล โดยดูจากหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 เป็นเกณฑ์ เมื่อร่างหลักสูตรเสร็จแล้วจะมีการตรวจสอบคุณภาพของหลักสูตร ว่ามีคุณภาพมากน้องเพียงใด จากนั้นจึงนำหลักสูตรไปทดลองใช้ แต่ทางโรงเรียนสามบ่อวิทยายังไม่ได้มีการประเมินหลักสูตรเนื่องจากนำหลักสูตรมาใช้ปีนี้เป็นปีแรก จึงไม่สามรถบอกได้ว่าดีหรือไม่ดีอย่างไร ทั้งนี้ต้องรอให้จบปีการศึกษาก่อน
นอกจากนี้แล้ว หลักสูตรสถานศึกษาของโรงเรียนสามบ่อวิทยา ยังมีความสอดคล้องกับแนวคิดของของไทเลอร์ ซึ่งแนวคิดของไทเลอร์จะสนับสนุนให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการพัฒนาหลักสูตร และกระบวนการการเรียนการสอน และนอกจากนี้การพัฒนาหลักสูตรจะต้องคำนึงถึงสภาพแวดล้อมภายนอกที่สัมพันธ์กับการเรียนรู้ของผู้เรียนด้วย และสอดคล้องกับแนวคิดของทาบา โดยทาบาเชื่อว่า ผู้สอนซึ่งเป็นผู้ใช้หลักสูตรควรมีส่วนร่วมในการพัฒนาหลักสูตร ในขณะ เดียวกันโรงเรียนสามบ่อวิทยาก็ได้ให้ผู้ใช้หลักสูตรคือ ครูผู้สอนและนักเรียนมีส่านร่วมในการพัฒนาหลักสูตรด้วย จึงทำให้หลักสูตรสถานศึกษามีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น
อย่างไรก็ตามหลักสูตรสถานศึกษาของแต่ละโรงเรียนจะมีลักษณะที่แตกต่างกันออกไป ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลาย ๆ ด้าน เช่น บริบทของชุมชน ปัญหาที่พบของแต่ละโรงเรียน ความต้องการของผู้เรียน ตลอดจนความต้องการของชุมชน แต่สิ่งที่คล้ายกันคือ หลักสูตรสถานศึกษาที่จัดทำขึ้นของแต่ละโรงเรียนส่วนใหญ่แล้วจะยึดหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2551 เป็นเกณฑ์ เพื่อพัฒนาเด็กและเยาวชนไทยทุกคนในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานให้มีคุณภาพด้านความรู้ และทักษะที่จำเป็นสำหรับการดำรงชีวิตในสังคมที่มีการเปลี่ยนแปลง และแสวงหาความรู้เพื่อพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่องในอนาคต
ข้อเสนอแนะ
การจัดทำหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานจะประสบความสำเร็จตามเป้าหมายที่คาดไว้ ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องทั้งระดับชาติ ชุมชน ครอบครัว และบุคคลต้องร่วมรับผิดชอบ โดยร่วมกันทำงานอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง ในการวางแผน ดำเนินการ ส่งเสริมสนับสนุน ตรวจสอบ ตลอกจนปรับปรุงแก้ไข เพื่อพัฒนาเยาวชนของชาติไปสู่คุณภาพตามมาตรฐานที่ได้กำหนดไว้
